رسول
خدا (صلى الله علیه و آله) اولین کسى است که به حق، معرفت کامل پیدا کرده
و در درگاه الهى، پیشانى فروتنى بر خاک بندگى ساییده است . ایشان فرموده
است:

کنت اول من اقر بربى جل جلاله و اول من اجاب ¹؛ من اولین کسى بودم که مبداء را شناختم و به توحید اقرار کردم و اولین کسى بودم که دعوت معبود را اجابت کردم.

نماز
که کمال خضوع بندگان در برابر پروردگار است، نور چشم رسول خدا(صلى الله
علیه و آله) است.  ایشان مى‌فرماید: قُرة عینى فى الصلوة؛ نماز نور چشم من
است.²

رسول خدا(صلى الله علیه و آله) شب تا صبح را به
طور متناوب به عبادت و شب زنده‌دارى مشغول بود و چنین نبود که تمام شب را
استراحت کند. امام صادق(علیه‌السلام) درباره این سیره نبوى مى‌فرماید:

هنگامى
که پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله) نماز عشا را مى‌خواند، آب وضو و
مسواک را بالاى سرش مى‌نهاد و روى آن را مى‌پوشاند. قدرى مى‌خوابید، سپس
بیدار مى‌شد و مسواک مى‌زد و وضو مى‌گرفت . چهار رکعت نماز مى‌خواند و
آنگاه مى‌خوابید. دوباره بر مى‌خاست و مسواک مى‌زد و وضو مى‌گرفت. چهار
رکعت دیگر نماز مى‌خواند. باز مى‌خوابید و آنگاه نماز "وتر" را مى‌خواند.³

آن وجود نازنین چه نیکو به این کریمه قرآنى عمل مى‌کرد: وَ مِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا. (انسان: 26)

خداوند
از بندگان خاص مى‌خواهد که بخشى از شب را به تسبیح معشوق بپردازند و پاسى
از شب طولانى را سر بر سجده تواضع نهند و براى معبود خود نیایش کنند.

حضرت در نماز چنان خلوصى داشت که هنگام نماز از همه تعلق‌ها مى‌برید و تنها توجهش به سوى خداوند بود:

کان اذا حضر الصلوه فکانه لم یعرفنا و لم نعرفه اشتغالا بعظمة الله⁴؛

هنگامى که وقتى نماز مى رسید، آنقدر متوجه خدا بود، مثل این که او ما را نمى‌شناخت و ما او را نمى‌شناسیم .

دگرگونى حالت حضرت هنگام راز و نیاز، نشان دهنده اوج بندگى و خاکسارى ایشان در برابر پروردگار بود:

اذا قام الى الصلوه تربد وجهه خوفا من الله⁵؛ هنگامى که به نماز مى‌ایستاد، صورت حضرت از بیم خدا دگرگون مى‌شد.

ایشان
از نظر ادب نیز آنقدر مؤدب و خاضعانه در برابر حق قرار مى‌گرفت که گویى
مانند لباسى است که کنارى افتاده باشد: اذا قام الى الصلوه کانه ثوب ملقى ⁶؛
پیامبر گرامى، لذت بخش‌ترین کارها را ارتباط با معبود و راز و نیاز با خدا
مى‌دانست. بى شک، اظهار بندگى و راز و نیاز با خداوند، چنان شوقى در دلها
پدید مى‌آورد که محبت غیر خدا در آن جاى ندارد. با بندگى خدا، آدمى در خود
احساس آرامش مى‌کند. حضرت على(علیه‌السلام) مى‌فرماید:

کان رسول الله(صلى الله علیه و آله) لا یؤثر على الصلوة عشاء و لا غیره و کان اذا دخل وقتها کانه لا یعرف اهلا و لا حمیما⁷؛

رسول
خدا(صلى الله علیه و آله ) هیچ چیز را (از شام و غیر آن) بر نماز مقدم
نمى‌داشت و چون وقت نماز مى‌شد، گویا هیچ یک از اهل و عیال، قوم و خویش و
دوست خود را نمى‌شناخت .

همچنین روایت شده است که شبى پیامبر در
خانه یکى از همسرانش(ام سلمه) بود. اندکى از شب نگذشته بود که ام سلمه دید
رسول خدا(صلى الله علیه و آله) در بستر نیست . برخاست و دنبال او گشت.
ناگهان متوجه شد که حضرت کنار اتاق ایستاده، دست‌ها را بلند کرده و اشک از
دیدگانش جارى است و چنین با خدا راز و نیاز مى‌کند:

خدایا!
نیکى‌هایى که به من عطا فرموده‌اى از من مگیر. خدایا! دشمنان و حسودان مرا
شاد مگردان . خدایا! مرا به بدى‌هایى که از آنها نجاتم دادى، باز مگردان .
خدایا! یک لحظه مرا به خودم وا مگذار.

در این هنگام، ام
سلمه گریست . پیامبر فرمود: ام سلمه! چرا مى‌گریى؟ گفت: پدر و مادرم فدایت
چرا گریه نکنم؟ تو با آن مقام بلندى که دارى، چنین با خدا راز و نیاز
مى‌کنى (حال آن که ما به ترس از خدا و گریه سزاوارتریم). پیامبر فرمود:
چگونه در امان باشم، حال آن که خداوند یک لحظه، یونس پیامبر را به خودش ‍
واگذاشت و بر سرش آمد، آنچه آمد.⁸

در حدیثى از پیامبر اعظم(صلى الله علیه و آله) آمده است:

افضل
الناس من عشق العباده فعانقها و احبها بقلبه و باشرها بجسده و تفرغ لها،
فهو لا یبالى على ما اصبح من الدنیا: على عسر ام على یسر.⁹؛ برترین
مردم کسى است که عاشق عبادت شود. پس دست در گردن آن آویزد و از صمیم دل
دوستش بدارد و با پیکر خود با آن درآمیزد و خویشتن را وقف آن گرداند و او
را باکى نباشد که دنیایش به سختى بگذرد یا به آسانى .

برگرفته از کتاب ملکوت اخلاق، سیدحسین اسحاقى

1- بحارالانوار، ج 16، ص 12.

2- محجة البیضاء، ج 3، ص 68.

3- وسائل الشیعه، ج 3، ص 196.

4- محجة البیضاء، ج 1، ص 351.

5- میرزا حسین نورى، مستدرک المسائل، مؤسسه آل البیت، ج 4، ص 93.

6- همان .

7- مجموعه ورام، ج 2، ص 78.

8- بحارالانوار، ج 6، ص 218.

9- ابن شعب حرانى، تحف العقول، ص 35.