وی در سال ???? هجری قمری در شهر شیراز در میان یک خانواده مذهبی به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایی و دبیرستانی خود را در شیراز به پایان رسانید. هوش و حافظه قوی و استعداد سرشار، وی را در محیط مدرسه در ردیف شاگردان بسیار ممتاز قرار داده بود و گاه در یک سال، دو کلاس را طی می‌نمود.
زندگی علمی
پس از پایان تحصیلات ابتدایی و دبیرستان، در چهارده سالگی به طور رسمی دروس دینی را در مدرسه آقا باباخان شیراز آغاز کرد، و در مدت اندکی نیازهای خود را از علوم صرف، نحو، منطق، بیان و بدیع تأمین نمود. سپس توجه خود را به رشته فقه و اصول معطوف ساخت و به خاطر نبوغی که داشت مجموع دروس مقدماتی و سطح متوسط و عالی را در مدتی نزدیک به چهار سال به پایان رساند.
در همین سال‌ها گروهی از طلاب حوزه علمیه شیراز را نیز درس می‌داد. انتقادها و نظرات او در قم، تدریس و یا اضافه نسبت به متون علمی حوزه‌ها، آینده درخشان علمی او را قطعی می‌ساخت. او در حالی که هنوز بیش از هیجده سال از عمرش نگذشته بود با فکر نافذ وقلمی روان، حاشیه‌ای بر کفایة الأصول آخوند خراسانی نوشت و در همان سال، وارد حوزه علمیه قم شد و نزدیک پنج سال در درس‌های اساتیدی چون آیت‌الله بروجردی شرکت کرد.
وی در سال ???? هـ.ق وارد حوزه علمیه نجف اشرف شد و در آنجا در دروس اساتید عالی مقام و بزرگی چون محسن حکیم، ابوالقاسم خوئی و عبدالهادی شیرازی شرکت جست. او در سن ?? سالگی به اخذ اجازه اجتهاد مطلق از محضر دو نفر از آیات بزرگ نجف نائل شد. در سال ???? هـ.ق به ایران بازگشت و در شهر مقدس قم به تدریس سطوح عالی و سپس خارج اصول و فقه پرداخت. در سال ???? شمسی به اتفاق جمعی از دانشمندان، نشریه ماهانه مکتب اسلام را با مساعدت زعمای حوزه علمیه قم و با کمک مالی عده‌ای از نیکوکاران پایه گذاری کرد.
در حال حاضر حوزه درس خارج ایشان یکی از پرجمعیت ترین دروس حوزه علمیة شیعه‌است و قریب به دو هزار نفر از طلاب و فضلای عالیقدر در کلاس درس او شرکت می‌کنند. او از آغاز دوران جوانی به تألیف کتاب در رشته‌های مختلف عقاید و معارف اسلامی و مسأله ولایت و سپس تفسیر و فقه و اصول پرداخته‌است. از تألیفات و آثار او تا کنون حدود یکصد وسی جلد کتاب به چاپ رسیده که بعضی از آنها بیش از ?? بار تجدید چاپ شده و بعضی به بیش از ده زبان زنده دنیا ترجمه شده و در کشورهای مختلف انتشار یافته‌است. مهم ترین اثر وی کتاب تفسیر نمونه است که با همکاری چند نفر نوشته شده‌است. از جمله کتب فقهی او: انوار الفقاهه، والقواعد الفقیة و انوار الاصول و تقلیقات مستدل و مشروحی بر تمام عروة الوثقی می‌باشد که مکرر به چاپ رسیده‌است. رساله عملیه ایشان (توضیح المسائل) تا کنون بارها چاپ شده و این رساله به زبان عربی و اردو و ترکی آذربایجانی و انگلیسی نیز ترجمه و منتشر شده‌است.
زندگی سیاسی
وی در انقلاب اسلامی حضور فعال داشت و به همین دلیل چند بار به زندان رژیم شاهنشاهی افتاد و به سه شهر چابهار، مهاباد و انارک تبعید شد. او در تدوین قانون اساسی در خبرگان اول، نقش مؤثری داشت.
گزیده آرای علمی و فقهی
- مراجعه به آرائ مردم: مطابق نظر ایشان اگر عدم مراجعه به رائ مردم باعث تهمت استبداد می‌شود از باب حکم ثانویه و اکل میت می‌توان به رائ مردم تن داد. [?]
از مهمترین فتاوی ایشان فتوای تحریم مطلق مصرف انواع دخانیات است که بر اساس آن مصرف این مواد مرگ آور بر همه مقلدان ایشان حرام گردیده است.
کارها
از ایشان تا کنون حدود یکصد وسی جلد کتاب به چاپ رسیده که بعضی از آنها بیش از ?? بار تجدید چاپ شده و بعضی به بیش از ده زبان زنده دنیا ترجمه شده و در کشورهای مختلف انتشار یافته‌است. تفسیر نمونه ایشان به چند زبان ترجمه شده و در اغلب خانه‌ها موجود است؛ این تفسیر و تفسیر موضوعی پیام قرآن باب تازه‌ای در تفسیر قرآن گشوده و کتب اعتقادی ایشان به هنگام هجوم مکاتب باطله، پناهگاهی برای طلاب و دانشجویان بود. از جمله کتب فقهی ایشان: انوار الفقاهه، و القواعد الفقیه و انوار الاصول و تقلیقات مستدل و مشروحی بر تمام عروة الوثقی می‌باشد که مکرر به چاپ رسیده‌است. رساله عملیه ایشان (توضیح المسائل) تا کنون بارها چاپ شده و این رساله به زبان عربی و اردو و ترکی آذربایجانی و انگلیسی نیز ترجمه و منتشر شده‌است.
یکی دیگر از آثار مهم ایشان، مفاتیح نوین است که کوششی برای ذکر احادیث و منابع و مآخذ استفاده شده در مفاتیح الجنان است.
پانویس
- ? انوار الفقاهه- کتاب البیع - ج ? ص ???
طبقه بندی: تقلید
