فرج به معناى گشایش است؛ گشایشى که امید امیدواران است و به یقین، تحقق‎پذیر است و ناامیدى در آن راه ندارد، و ممکن است که طول بکشد. و طول کشیدن تحقق مطلوب، از لوازم امیدهاى بزرگ است . امیدهاى کوچک به زودى تحقق‎پذیرند و امید، هر چه بزرگتر باشد، تحقق دیرتر و دراز مدت‎ترى دارد.

به خصوص اگر بزرگترین امیدها باشد که مقصود از فرج است .و آن گشایش براى همه خلق و سیادت عدل و داد براى همیشه، در جهان است .

انتظار فرج، مشتمل بر یقین به تحقق مقصود است که غم را مى‎زداید و سرور مى‎زاید. مقصود از انتظار، نشستن و خوابیدن نیست، بلکه داراى وظیفه‎اى است که در تسریع ظهور حضرت مهدى (علیه‎السلام) دخالت دارد.

چنانچه مقصود، انتظار شخصى نیست، بلکه وظیفه‎اى است اجتماعى؛ چون انجام مقاصد اجتماعى، قدم‎هاى اجتماعى لازم دارد.

مقصود از انتظار، آمادگى است و آن دو مرتبه دارد:

نخستین مرتبه آن، انتظار روحى است و خوشدل بودن براى تحقق امید در آینده، و آن عبارت است از آمادگى براى قبول دعوت و زدودن مقاومت روحى براى رسیدن کسى که انتظار آمدنش هست .

دومین مرتبه آن، انتظار عملى است که اضافه بر انتظار روحى است .

انتظار، عملى مانند آمادگى براى آمدن مهمان و پذیرایى از او، که غذا بایستى آماده باشد و با مقام مهمان و شخصیت او تناسب داشته باشد. محل نشستن او تمیز و آماده، خوابگاه و استراحتگاهش مرتب باشد.

کشاورز، وقتى انتظار باران را دارد که چیزی کشت کرده باشد، بازرگان، وقتى انتظار سود دارد که کالاى خود را آماده کرده و در معرض فروش گذارده باشد، و این انتظار کامل خواهد بود.

هر دو مرتبه انتظار بایستی براى ظهور حضرت مهدى (علیه‎السلام) فراهم باشد تا فرج همگانى تحقق‎پذیر شود.

منتظران نیز به دو گونه‎اند: منتظران مرحله نخست که بسیارى از منتظران از این قبیل هستند. اینان، کسانى هستند که از شدت ظلم و جور به تنگ آمده و آه مى‎کشند و آرزومند منجى و رسیدن وى هستند، وى قدمى برنمى‎دارد. این انتظار، چندان تاثیرى در تسریع قیام حضرت مهدى ندارد. آنچه که در تسریع قیام حضرت مهدى مؤثر است، انتظار در مرحله دوم است؛ هر چه شماره منتظران این گروه افزوده مى‎شود، ظهور آن حضرت نزدیکتر مى‎شود و موفقیت در دعوت را شدیدتر مى‎سازد.

انتظار فرج، به جز آمادگى براى ظهور آن حضرت نیست اکنون بایستى بدانیم که مقصود از آمادگى، آن هم آمادگى عملى چیست و مقصود از انتظار فرج، که بهترین اعمال نامیده شده است، چیست؟ آیا مقصود یک عمل مخصوص است و یا مجموعه‎اى است از چند عمل؟

نکته حساسى که انتظار بر آن تکیه دارد و شاید از نظرها پوشیده باشد، آن است همان طور که حکومت حضرت مهدى(علیه‎السلام) ریشه‎کن کننده ظلم و جور و بر پا کننده عدل مجسم است و تهى از قلدرى و قساوت مى‎باشد، پیدایش این مقصود نیز، بایستى چنین باشد. از ظلم و جور دور، از قلدرى و قساوت بر کنار، از دروغگویى و ریاکارى خالى باشد.

چون قداست هدف، مبرر وسیله گناه نمى‎شود. گناه، جز گناه نمى‎زاید.

با ظلم، نمى‎شود عدل را به پا کرد؛ با عقده و انتقام، نمى‎توان دادگرى کرد.

این حکومت، با کودتاى نظامى به روى کار نخواهد آمد؛ با انقلاب حزبى، زمام امر را به دست نخواهد گرفت .

کودتاى نظامى، خواسته چند افسر است. انقلاب حزبى، از عقده و کینه، ریشه مى‎گیرد و بی‎گناهان بسیارى را در خاک و خون مى‎غلتاند و سران حزب، از آن لذت مى‎برد.

پیدایش حکومت عدل، بایستى به وسیله عدل باشد و آن وقتى است که مردانى بزرگوار و شریف، در اجتماع بشرى پیدا شوند و آماده فداکارى باشند و براى خود چیزى نخواهند، تا بتوانند مژده حکومت عدل را به خلق بدهند تا خلق به پا خیزد و همگان از آن استقبال کنند.

پیدایش حکومت عدل، بر دو پایه قرار دارد:

خواسته خلق، نخستین پایه آن است؛ خواه این خواسته، خودآگاه باشد، خواه، خود ناآگاه .

خواسته خود ناآگاه حکومت عدل، در اکثر افراد موجود است، ولى چندان تاثیرى در تسریع قیام حضرت مهدى (علیه‎السلام) ندارد.

پایه دوم، انتظار است؛ آن هم انتظار عملى . هر گاه شماره این منتظران و آمادگان براى تشکیل این حکومت، به عددى برسد که شایسته باشند بار این حکومت را بر دوش بگیرند، زمان تشکیل آن فرا مى‎رسد.

آن وقت است که بسیارى از مردم کوچه به کوچه، کو به کو، شهر به شهر به دنبال حکومت عدل مى‎گردند و بدین مقصد اعلا خواهند رسید.

1- امر قبلى، که امید به قیام حضرت قائم داشته باشد و یاس و نومیدى را از خود بزداید.

2- دوست داشته باشد که از یاوران آن حضرت باشد تا در ایجاد عدل جهانى، شرکت کند و از این سعادت جاودانى، برخوردار شود.

3- داراى ورع باشد و از گناه اجتناب کند.

4- از حسن اخلاق برخوردار باشد.

امید به قیام حضرت قائم، روح و مقوم انتظار فرج است. انتظار، ضد یاس و ناامیدى است و حیاتبخش است و دل را زنده نگه مى‎دارد. برخلاف یاس و ناامیدى که مرگ آور است . کسى که یاس و ناامیدى بر او چیره باشد و اجتماعى که این صفت مذموم بر آن حکومت کند، از زندگى و حیات، بیزار و متنفر مى‎گردد و به سوى مرگ و انتحار، قدم برمى‎دارد.

برخلاف آن که امید بر او حکومت کند؛ حیات را خوش دارد و نقایص زندگى را برطرف مى‎کند و به سوى آینده قدم برمى‎دارد و روز خود را از روز دگر بهتر مى‎سازد.

از یاران قائم بودن را دوست داشتن، از ایمان به مبداء و معاد ریشه مى‎گیرد و کلید خودسازى مى‎شود، تا آینه گردد و جمال پرى طلعتان، طلب کند. ورع داشتن و پارسا شدن، خودسازى و حیوانیت‎زدایى است و بشریت را تبدیل به انسانیت کردن است .

انسان‎ها، بایستى یاوران حضرت قائم باشند تا بتوانند در ایجاد عدل جهانى شرکت کنند؛ دگران لیاقت این وظیفه بزرگ و مقدس را ندارند.

حسن اخلاق، نشانه انسان شدن است و دعوت عملى است به انسان شدن دگران؛ تا از فرد صالح، اجتماع صالح به دست آید و در تسریع قیام حضرت قائم، تاثیر داشته باشد.

در انتظار، امید به آینده محقق الوقوع، موجود است؛ چنین امیدى، همه رنج‎ها و مشقت‎ها را آسان مى‎سازد و انسان، خودش به خودش مژده مى‎دهد.

خردمندان بشر، براى رسیدن به آینده احتمالى، کوشش‎ها مى‎کنند، رنج‎هاى مى‎برند. و رنج‎ها را در کام خود شیرین مى‎دانند. حال اگر آینده، محقق الوقوع باشد، انتظارش روح افزا و دلپذیر خواهد بود. در مثل است که گنج بدون رنج حاصل نشود و رنج در راه تحصیل گنج قطعى، شیرین است .

تلخ و شیرین

انتظار، گاه تلخ است و گاه شیرین .

انتظار تلخ، وقتى است که آدم در جاى خود بنشیند و تکان نخورد، چشم به در خانه بدوزد تا مطلوبش بیاید. در این انتظار، روزش، ماه به نظر مى‎آید و ماهش، سال و روزگارش تلخ و انتظارش تلخ .

انتظار شیرین آن است که انسان از جا برخیزد و به کار پردازد، زمینه حصول مقصود را آماده سازد و بداند که هر چه آمادگى بیشتر شود، مقصود، زودتر حاصل مى‎شود.

از هر آمادگى که فارغ شد، لذتى برایش پیدا مى‎شود و گام دگرى در راه آمادگى برمى‎دارد و در دل، با مطلوب خود راز و

نیازى مى‎کند.

انتظار ظهور حضرت مهدى(علیه‎السلام) از این قبیل است. کسى که در این انتظار به سر مى‎برد. به حضرتش عشق مى‎ورزد. روز به روز آمادگى خود را بیشتر مى‎کند و از حضرتش کمک مى‎خواهد که هر چه بیشتر بتواند خود را آماده کند و هر آمادگى براى او مژده موفقیت و نوید حصول مقصود خواهد بود.

1- غیبت نعمانى، چاپ مکتبة الصدوق، ص 200 .

برگرفته از کتاب راه مهدى، آیة الله سیدرضا صدر