تا حالا فکر کرده‏اید که یک کتاب چقدر می‏تواند خطرناک باشد؟<\/h2>

1. تا حالا به ماهیت وجودی کتاب دقت کرده‏اید؟ یک سری کاغذ که همه از یک سمت به هم چسبیده‏اند و شما دانه‏دانه که لای کاغذها را باز کنید و چیزهایی را که رویشان نوشته بخوانید یک چیزی دستگیرتان می‏شود. اینکه کتاب اختراع چه کسی بود، خیلی مهم نیست؛ مهم این است که این جسم مکعبی شکل کوچک گاهی وقت‏ها باعث یک تاثیر بزرگ در زندگی هر کسی می‏شود؛ تاثیری که شاید تا آخر عمر از ذهن خواننده نرود. حتما همه شما تا حالا از این کتاب‏های تاثیرگذار خوانده‏اید. حالا کمی از بالاتر به ماجرا نگاه کنید. فرض کنید کتابی که می‏تواند شما را متحول کند، بتواند روی بقیه افراد جامعه هم یک چنین تاثیری بگذارد؛ تاثیری که تا آخر عمر می‏ماند. حالا فرض کنید کتاب به زبان‏های دیگر ترجمه شود و بتواند روی همه مردم دنیا تاثیر بگذارد. این‏جور کتاب‏ها می‏توانند جامعه را متحول کنند؛ اصلا می‏توانند تاریخ را متحول کنند. تعداد این کتاب‏ها کم نیست اما ما ده تا از مهم‏ترین‏هایشان را فهرست کرده‏ایم تا شما بهتر بتوانید از نحوه کار این مکعب مستطیل‏های کوچک سر در بیاورید.

زمینه‏ساز جنگ جهانی دوم

نبرد من، اثر آدولف هیتلر

هیتلر چهره‏اول جنگ جهانی دوم است. طبیعی است که وقتی آدم به این مهمی یک کتاب مهم بنویسد، چقدر معروف و تاثیرگذار خواهد بود. حزب‏ نازی سال 1933 به رهبری هیتلر، آلمان را تسخیر کرد. نازی‏ها هم که می‏دانید چه‏جور آدم‏هایی بودند؛ هر چه نماد دموکراسی در آلمان بود نابود شد و فاشیست‏ها شروع  کردند به جولان دادن. هیتلر سردسته‏ نازی‏ها قبلا و در زندان کتابی نوشته بود که در آن تمام برنامه‏های حزب نازی، دقیقا با همه جزییات ترسناکش را آورده  بود. هیتلر این کتاب را که بیشتر شکل بیوگرافی داشت تقدیم کرده بود به همه 16 نفر نازی‏ای که در شورش مونیخ مرده بودند. حزب نازی هیچ‏جور بهتری نمی‏توانست عقایدش را تبلیغ کند. 11 میلیون و 500 هزار نسخه از کتاب فروش رفت تا جنگ جهانی دوم شروع شد. کتاب هیتلر به زبان‏های دیگر هم ترجمه شد اما برای ترجمه آن اتفاق عجیبی افتاد؛ خود هیتلر دستور سانسور کتابش را داد اما هیچ کدام از اینها نتوانست جلوی تاثیر کتاب در دنیا را بگیرد. حتی هنوز و سال‏ بعد از مرگ هیتلر هم کتابش مبداً تفکرات همه فاشیست‏هاست.

زمینه‏ساز جنگ جهانی اول

قدرت دریایی، اثر آلفرد ماهان

ماهان کلا کار خیلی مهمی نکرد؛ بیشتر شانس بود که این‏قدر معروفش کرد. او یک افسر نیروی دریایی بود؛ البته خیلی هم از امور نظامی سررشته نداشت و فقط یک بار در جنگ داخلی آمریکا شرکت کرده بود. در دورانی که افسر بود به خاطر اینکه حوصله‏اش سر نرود. شروع کرد به نوشتن یک کتاب درباره اهمیت نیروی دریایی. ماهان در کتابش نوشت که این چند تا کشتی‏ای که به نظر شما اهمیت چندانی ندارد، می‏توانند به عنوان بهترین وسیله برای جنگ استفاده شوند. او می‏گوید آب بهترین راه برای جنگ است و موانعی که بر سرحرکت در خشکی وجود دارد در راه‏های آبی نیست. ماهان نوشت که در طول تاریخ هر کشوری قدرت اول دریایی بوده، قدرت اول سیاسی هم بوده. کتاب باعث شد تا همه کشورها به یاد کشتی‏هایشان بیفتند و نیروی دریایی‏شان را منظم کنند. کتاب ماهان به همه زبان‏ها ترجمه شد؛ حتی به ژاپنی. ژاپنی‏ها به همه افسران دریایی‏شان یک نسخه از کتاب را هدیه می‏کردند. همین نیروی دریایی بود که باعث شد جنگ‏ها در مسیرهای طولانی‏تری اتفاق بیفتند و به جای اینکه  کشور همسایه‏اش بجنگد، قاره‏ای بتواند با یک قاره دیگر بجنگد.

زمینه‏ساز کنترل جمعیت

اصل جمعیت اثر تامس مالتوس

اواخر قرن 18 بود که یک سری آدم خوشحال در جهان پیدا شدند و شروع کردند به خیال‏بافی‏های گل و بلبل؛ چیزهایی از قبیل پیدا کردن اتوپیا یا همان آرمانشهر یا مثلا اینکه زندگی آن‏قدر خوب خواهد شد که دیگر لازم نیست آدم‏ها بخوابند و خلاصه اینکه همه فرشته می‏شوند و همه چیز خوب می‏شود و از این حرف‏ها. این وسط یک آدم رئالیست به اسم مالتوس آمد و به همه آنها گفت که کاسه کوزه‏شان را جمع کنند و برگردند به واقعیت کثیف جامعه رساله کوتاه مالتوس سال 1798 در آمد. مهم‏ترین توصیه‏ مالتوس این بود که به جای این همه خوشحالی بیایید و جمعیت را کنترل کنید که همین یک ذره امکاناتی که در اختیارتان هست از دستتان نرود. مالتوس می‏گفت بچه‏دار شدن خیلی راحت است اما تهیه غذا و لباس برایشان به همان راحتی نیست. او می‏گفت تا وقتی یک آدم مجرد مطمئن نشده که امکاناتش را دارد اصلا نباید ازدواج کند، چه برسد به اینکه بچه‏دار شود. بعد از انتشار این کتاب، گروهی باقی نماند که به آن اعتراض نکرده باشد. مالتوس به خیلی چیزها مثل اشاعه فساد و سد شدن بر سر راه ازدواج جوان‏ها محکوم شد اما حالا حرفش کم و بیش مورد قبول همه است.

زمینه‏ساز جنگ داخلی آمریکا

کلبه عمو تم، اثر هریت بیچر استو

همه ما «عمو تم» را می‏شناسیم؛ سیاه‏پوست بدبختی که شرح زجرهایش حتی در کتاب ادبیات دبیرستانمان هم چاپ شده بود. کلبه عمو تم وقتی نوشته شد که بردگی سیاه‏ها در آمریکا تبدیل به دردسر بزرگی شده بود و دیگر داشت صدای همه را در می‏آورد. البته کتاب‏هایی که در مورد زجر سیاهان نوشته شده کم نیست اما این یکی دیگر آخر ماجرا بود. تام یک برده سیاه پوست است که در این کتاب، هر رنجی را که فکر کنید تحمل می‏کند و آخرش هم کشته می‏شود. خیلی از منتقدها می‏گویند کتاب هریت اصلا یک شرح واقعی از زندگی سیاه‏ها نیست و کلا تحریف واقعیت است که برای ایجاد دو دستگی و جنگ بین آمریکایی‏ها انجام شده. بعد از سرو صدای این کتاب جنوبی‏ها شروع کردند به اعتراض علیه شمالی‏ها که بیچراستو هم بینشان بود. شمالی‏ها هم به آبراهام لینکلن رای دادند که برای حال‏گیری جنوبی‏ها برده‏داری را لغو کرد. اما جنگ دیگر چیزی نبود که بشود جلویش را گرفت. بیچراستو که خیلی‏ها بعد از چاپ کتاب به او می‏گفتند «ابلیس»، به زودی در همه دنیا اسم معروفی شد. او تا آخر عمرش کلی رساله و کتاب دیگر نوشت که همه دفاعی بودند برای اثبات واقعی بودن ماجرای عمو تم.

زمینه‏ساز بحث در باب تکامل

اصل انواع، اثر چارلز داروین

قرن 19، قرن آدم‏های بزرگ و اسم‏های مشهور بود اما بین آن همه آدم مشهور، هیچ‏کس دیگر غیر از کارل مارکس به اندازه داروین بر فکر بشر تاثیر نگذاشته. داروینیسم هم به اندازه مارکسیسم روی فکر عموم تاثیر گذاشته. داروین یک دانشمند بود؛ دانشمندی که روی گونه‏های زیستی مطالعه می‏کرد. مهم‏ترین سوالی که برای او مطرح بود، ظهور و نابودی گونه‏ها بود. با چند نمونه و مطالعه چند نظریه دیگر، داروین نظریه عجیبی را مطرح کرد؛ نظریه‏ای که از بس متفاوت بود، خیلی زود همه دنیا را گرفت. داروین می‏گفت موجودات به مرور تکامل پیدا می‏کنند. رساله داروین را دانشمند دیگری به اسم والاس خواند و تنظیم کرد. این نظریه‏ها اولین بار سال 1858 در یک رونامه چاپ شد و بعد از آن بود که به شکل کتاب در آمد. فقط 24 هزار جلد آن در انگلستان منتشر و تقریباً به همه زیان‏های دنیا ترجمه شد. چهار فصل کتاب درباره خود نظریه است و چهار فصل بعدی جواب دادن به اشکالاتی است که می‏توان به کتاب وارد کرد. اما این چهار فصل هم نتوانسته همه اشکالات را جواب بدهد؛ به طوری که داروینیسم هنوز تعداد زیادی منتقد دارد که کلیسا در راس آنهاست.

زمینه‏ساز علم روان‏شناسی جدید

خوابگزاری، اثر زیگموند فروید

روان‏شناسی همیشه یکی از علوم جذاب و عجیب بوده چون با چیزی غیرقابل پیش‏بینی و ناشناخته سرو کار دارد. ذهن انسان هنوز هم پیچیدگی‏های زیادی دارد. نظریه‏های فروید سوئیسی که قرار بود جواب یک سری از این مسائل عجیب و غریب را بدهد، خیلی زود همه‏گیر شد. فروید پزشک بود و نظریه‏های یک دانشمند به نام شارکو روی او تاثیر زیادی گذاشت. شارکو می‏گفت با هیپنوتیزم می‏شود بعضی بیماری‏های روانی را درمان کرد. فروید هم سعی کرد بیمارانش را با این روش درمان کند اما این راه بیشتر از اینکه روی بیمارانش تاثیر بگذارد، روی خودش تاثیر گذاشت و خواب را به موضوع مورد علاقه‏اش تبدیل کرد. او از خواب به عنوان یک راه برای داخل شدن به ناخودآگاه انسان‏ها استفاده می‏کرد. ناخودآگاه آدم‏ها تبدیل شد به یک موضوع مهم در درمان و کشف بیماری‏های روانی‏شان. همین توجه به ناخودآگاه بود که علم روان‏شناسی را کلا متحول کرد و باعث به وجود آمدن نوع جدیدی از این علم شد.

زمینه‏ساز عصر استعمار

شهریار، اثر نیکولو ماکیاولی

کتاب «شهریار» را یک نویسنده خودشیرین به اسم ماکیاولی نوشت و تقدیمش کرد به لوزنستو، پادشاه ایتالیا. ماکیاولی خودش یک آدم وحشی و بد جنس بود که اسمش روی مکتبی به اسم ماکیاولیسم مانده. ماکیاولیسم یعنی علم دستیابی به قدرت با هر وسیله‏ای از قبیل ظلم و خباثت و خلاصه هر چیز بد دیگر به همه صفت‏های بد او باید پاچه‏ خاری را هم اضافه کنید. ماکیاولی در کتابش همه صفات بدی را که یک پادشاه باید داشته باشد فهرست کرده و روی صفحه‏ اولش نوشته: «هدیه‏ای بهتر از این پیدا نکردم که آنچه در سال‏های متمادی با رنج بسیار آموختم تقدیم کنم تا در فرصت کوتاهی بتوان آن رابه کار بست.» منظور و از چیزهایی که آموخته‏ این است که حاکم‏ها چطور باید قدرت را به دست بیاورند و آن را حفظ کنند. کتاب شهریار سال 1513 تقدیم شد به دربار اما انتشارش تا 1532 عقب افتاد. بعد از آن حتی تا قرن 21 شهریار، الگوی خیلی از دیکتاتورها بود. هیتلر و موسولینی هم از آن استفاده کرده‏اند و خیلی وقت‏ها از انتشار آن بین مردم جلوگیری می‏شد. شهریار درست و حسابی ظلم کردن را به دیکتاتورها یاد داده و چیزی که از این کتاب باقی مانده یک عصر سیاسی است؛ عصر استعمار.

زمینه ساز مارکسیسم

سرمایه، اثر کارل مارکس

مارکس در شرایطی زندگی می‏کرد که آشوب و هرج و مرج دنیا را گرفته بود؛ یعنی حوالی سال‏های 1830. انقلاب کبیر فرانسه هنوز در ذهن مردم بود و انقلاب‏ها و جنجال‏های پشت سر هم در اروپا همه را ناراضی کرده بود. مارکس در آلمان به دنیا آمد. آرزو داشت استاد دانشگاه بشود اما چون نمی‏توانست جلوی زبانش را نگه دارد و همیشه به همه چیز معترض بود، او را به دانشگاه راه ندادند. به خاطر همین روزنامه‏نگار شد و در روزنامه خودش شروع کرد به شلوغ کاری (مارکس در روزنامه‏اش شش مقاله هم درباره ایران نوشته). در زمان مارکس وضعیت دقیقا جوری بود مثل فضای داستان اولیور تویست. بچه‏ها از نه، ده سالگی روزی بالای ده ساعت در کارخانه‏ها کار می‏کردند و مرگ و میر بین آنها خیلی زیاد بود. در مورد زنان و مردان کارگر هم وضع به همین شکل بود. بین این همه نظریه‏پردازی مختلف، مارکس نظریه‏ای در حمایت از کارگرها مطرح کرد که خیلی زود معروف و همه‏گیر شد. مارکس نظریه‏هایش را مو به مو در کتاب «سرمایه» نوشت. کتابش منتقدهای زیادی داشت. از آن طرف اما این کتاب شد کتاب انقلاب روسیه و چین و برای نیم قرن نصف دنیا را گرفت.

زمینه‏ساز عصر سرمایه‏داری

ثروت ملل، اثر آدام اسمیت

آدام اسمیت کتابش را در دوره مهمی نوشت؛ سال 1776 در این دوره تاریخ داشت متحول می‏شد؛ از یک طرف انقلاب آمریکا و فرانسه شروع شده بود و از طرف دیگر اختراع اسب بخار داشت دنیای صنعت را زیر و رو می‏کرد. کار فرماها، کارگرها را استثمار می‏کردند، مردم حقوق سیاسی نداشتند و تعداد مستعمره‏ها روز به روز زیاد می‏شد در همین روزها اسمیت که یک دانشجوی اسکاتلندی بود که کم کم معروف شده بود و کرسی استادی داشت، تصمیم گرفت کتابی بنویسد و در آن همه عقاید غلط را بنویسد و نقد کند. کتاب ثروت ملل بیشتر شبیه یک رساله سیاسی است. اسمیت در کتابش درباره این نوشته که مهم‏ترین محرک آدم‏ها منافع شخصی‏شان است یا اینکه دولت نباید در اقتصاد دخالت کند و چیزهایی مثل این شانسی که اسمیت آورد این بود که کتابش وقت خیلی مناسبی چاپ شد؛ وقتی که دقیقا ذهن همه درگیر همین مسائلی بود که او درباره‏شان بحث کرده بود و همین باعث شد که این‏قدر معروف شود. کتاب اسمیت باعث شد انگلستان در قرن 19، بزرگ‏ترین و ثروتمندترین امپراتوری جهان باشد.

زمینه‏ساز علم جدید

اصول، اثر آیزاک نیوتن

«نمی‏دانم من در نظر جهان چگونه جلوه می‏کنم اما در نظر خودم مانند پسر بچه‏ای هستم که در کنار دریا به بازی مشغول است. گاه با پیدا کردن سنگریزه  یا گوش‏ماهی خودم را مشغول می‏کنم. در حالی که اقیانوس عظیم حقیقت مقابل من قرار گرفته و اسرار آن کشف نشده باقی مانده.» نیوتن کسی بود که وقتی یک سیب از درخت می‏افتاد روی سرش، جاذبه زمین را کشف می‏کرد؛ حالا تصور کنید باقی حقایقی را که در زندگی‏اش کشف کرده و چیزهایی که فهمیده اما کشف نکرده چقدر است. نیوتن همه اینها را به اضافه قوانینی که تنظیم کرده، در یک کتاب آورده. کتاب «اصول» شرح تمام نبوغ نیوتن است؛ یعنی همان سه اصل اساسی و معروف او. کتاب اواخر قرن 17 چاپ شد. فقط چند نفر از دانشمندان زمان خودش توانستند مطالبش را بفهمند. البته نیوتن می‏خواست کتاب را طوری بنویسد که برای همه قابل فهم باشد اما کتاب این طور از آب در نیامده بود. هنوز هم تعداد بسیار کمی از آدم‏ها این کتاب را به طور کامل خوانده‏اند اما همه مطالب این کتاب را می‏دانند؛ اصولی که هنوز در علم مکانیک می‏توانند هر مساله‏ای را حل کنند.

منبع : همشهری جوان