جامعترین نام خدا

"الله " جامعترین نامهاى خدا است ، زیرا بررسى نام هاى خدا که در قرآن مجید و یا
سایر منابع اسلامى آمده نشان مى دهد که هر کدام از آن یک بخش خاص از صفات
خدا را منعکس مى سازد، تنها نامى که اشاره به تمام صفات و کمالات الهى ،
یا به تعبیر دیگر جامع صفات جلال و جمال است همان الله مى باشد.

به
همین دلیل اسماء دیگر خداوند غالبا به عنوان صفت براى کلمه "الله" گفته مى
شود به عنوان نمونه "غفور" و "رحیم" که به جنبه آمرزش خداوند اشاره مى کند
(فان الله غفور رحیم).¹

"سمیع" اشاره به آگاهى او از
مسموعات ، و "علیم" اشاره به آگاهى او از همه چیز است (فان الله سمیع
علیم). "بصیر"، علم او را به همه دیدنی ها بازگو مى کند «و الله بصیر بما تعملون».²

"رزاق "، به جنبه روزى دادن او به همه موجودات اشاره مى کند و "ذوالقوه"به قدرت او، و مبین به استوارى افعال و برنامه هاى او «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ ».³ ؛خداست روزی دهنده و اوست صاحب نیرویی سخت استوار.

و بالاخره "خالق" و "بارء" اشاره به آفرینش او و "مصور" حاکى از صورتگریش مى باشد «هُوَ
اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَى
یُسَبِّحُ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِیزُ
الْحَکِیمُ ».⁴ ؛ اوست
خدایی که آفریدگار است ، صورت بخش است ، اسمهای نیکو از آن اوست هر چه در
آسمانها و زمین است تسبیحگوی او هستند و او پیروزمند و حکیم است.

آرى تنها "الله "  است که جامعترین نام خدا مى باشد، لذا ملاحظه مى کنیم در یک آیه بسیارى از این اسماء، وصف "الله" قرار مى گیرند «هُوَ
اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ
الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ
سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ » ⁵  ؛ او
است الله که معبودى جز وى نیست او است حاکم مطلق ، منزه از ناپاکی ها، از
هر گونه ظلم و بیدادگرى ایمنى بخش ، نگاهبان همه چیز، توانا و شکست
ناپذیر، قاهر بر همه موجودات و با عظمت.

یکى از شواهد روش
جامعیت این نام آنست که ابراز ایمان و توحید تنها با جمله لا اله الا الله
مى توان کرد، و جمله لا اله الا العلیم، الا الخالق ، الا الرازق و مانند
آن به تنهائى دلیل بر توحید و اسلام نیست ، و نیز به همین جهت است که در
مذاهب دیگر هنگامى که مى خواهند به معبود مسلمین اشاره کنند الله را ذکر
مى کنند، زیرا توصیف خداوند به الله مخصوص مسلمانان است .

در حدیثی از امیر مؤ منان على (علیه السلام ) مى خوانیم که فرمود: در
شب جنگ بدر خضر را در خواب دیدم ، از او خواستم چیزى به من یاد دهد که به
کمک آن بر دشمنان پیروز شوم گفت : بگو: یا هو، یا من لا هو الا هو، هنگامى
که صبح شد جریان را خدمت رسول الله (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) عرض
کردم ، فرمود: یا على ! علمت الاسم الاعظم : اى على (علیه السلام ) اسم
اعظم به تو تعلیم شده سپس این جمله ورد زبان من در جنگ بدر بود....

"عمار
یاسر" هنگامى که شنید حضرت امیر مؤ منان (علیه السلام ) این ذکر را روز
صفین به هنگام پیکار مى خواند، عرض کرد این کنایات چیست؟ فرمود: اسم اعظم
خدا و ستون توحید است !.

"الله"
اسم خاص براى خداوند است ، و مفهوم سخن امام (علیه السلام) این است که در
همین یک کلمه به تمام صفات جلال و جمال او اشاره شده است ، و به همین جهت
آن اسم اعظم الهى نامیده شده .

این نام جز بر خدا
اطلاق نمى شود، در حالى که نام هاى دیگر خداوند معمولا اشاره به یکى از
صفات جمال و جلال او است مانند عالم و خالق و رازق و غالبا به غیر او نیز
اطلاق مى شود (مانند رحیم و کریم و عالم و قادر و...)

با این حال
ریشه آن معنى وصفى دارد، و در اصل مشتق از "وله " به معنى تحیر است ، چرا
که عقل  ها در ذات پاک او حیران است ، چنانکه در حدیثى از امیر مؤ منان
على (علیه السلام ) آمده است : الله معناه المعبود الذى یاله فیه الخلق ، و یؤ له الیه ، و الله هو المستور عن درک الابصار، المحجوب عن الاوهام و الخطرات ؛ الله
مفهومش ، معبودى است که خلق در او حیرانند و به او عشق مى ورزند، الله
همان کسى است که از درک چشم ها، مستور است ، و از افکار و عقول خلق محجوب .

گاه نیز آن را از ریشه "الاهة" (بر وزن و به معنى عبادت ) دانسته اند، و در اصل "الاله" است ، به معنى تنها معبود به حق .

ولى
همانگونه که گفتیم ریشه آن هر چه باشد بعدا به صورت اسم خاص ‍ درآمده ، و
به آن ذات جامع جمیع اوصاف کمالیه ، و خالى از هر گونه عیب و نقص اشاره مى
کند.

این نام مقدس قریب هزار بار در قرآن مجید تکرار شده ،
و هیچ اسمى از اسماء مقدس او این اندازه در قرآن نیامده است ، نامى است که
قلب را روشن مى کند، به انسان نیرو و آرامش مى بخشد، و او را در جهانى از
نور و صفا مستغرق مى سازد.

                                                                                                                            
منبع : تفسیر نمونه جلد 27.

1- سوره  بقره آیه  226.

2- سوره  حجرات آیه 18.

3- سوره الذاریات آیه  58 .

4- سوره حشر آیه 24 .

5- سوره حشر آیه 23.

یکی
از دفعاتی که به دیدار ایشان رفته بودم، از ایشان اسم اعظم را خواستم.
ایشان ندادند ولی گفتند اگر اسم اعظم را می‌خواهی به در خانه امام زمان -
عجل الله تعالی فرجه الشریف - برو و از این اسم شریف: «یا صاحب الزمان
أغثنی یا صاحب الزمان أدرکنی» نگذر. این اسم اعظم حق است، به آن توجه
داشته باش.