تا این دعا خوانده میشود، خوردن ادامه دارد!

گاهی
بعضی چیزها آنقدر در دسترس هستند که دیده نمی شوند. اکثر ما روزهایی از
ماه رمضان را به خاطر کشش و دعوتی که خدای متعال نصیب همه بندگانش می کند
به سمت دعا و مناجات کشیده می شویم و از کتاب معروف مفاتیح الجنان که در
هر خانه ای چند نمونه از انواع و اقسام آن یافت می شود، سراغی می گیریم.
در اعمال ماه مبارک رمضان، دعایی با عنوان « دعای سحر معروف» آمده است.
گویی جناب شیخ عباس قمی هم پیش بینی می کردند که به زودی در سحرگاه های
ماه رمضان موج رادیو را به هر سمت که بپیچانی و یا شبکه های تلویزیونی را
به هر سو که بگردانی، تا لحظه اذان صبح زمزمه این دعا را خواهید شنید.
همان دعایی که وسطش هر پنج دقیقه زمان  باقیمانده تا خط پایان سحری خوردن
را به ما اعلام می کنند.

سوالی که پیش می آید این است که آخر زمان
شیخ عباس قمی که رادیو و تلویزیونی نبود تا دعای سحر معروف شود. پس سبب
معروفیت این دعا چیست؟ چرا جناب شیخ عباس قمی، صاحب مفاتیح، این دعا را
«عظیم الشان»(1) می خواند؟ این دعا را چه کسی روایت کرده است؟ این دعا را
چه کسی می خوانده است؟ و چگونه می توان فرازهای این دعا را فهمید؟

دعای معروف نه، دعای مغفول!

حقیقت
این است که اگر نبود گرسنگی و تشنگی روزه بدون سحری و نیاز ما به دانستن
خط پایان خوردن و دانستن زمان اذان صبح و نیاز به برنامه ریزی بهتر جهت
استفاده از اطعمه و اشربه رنگارنگ سفره سحر، این «دعای سحر معروف» امروز
چندان هم معروف نبود و باید آن را « دعای سحر غیرمعروف» می نامیدند. البته
معروفیت این دعا چیزی از مغفولیت آن نزد ما کم نمی کند. پس بهتر است از
امروز برای اینکه رگ غیرتمان بیشتر بجنبد، فهرست مفاتیح الجنان منزل را
باز کنیم و لغت «معروف» را از کنار اسم دعا خط بزنیم و بالای آن
بنویسیم:«دعای سحر مغفول»!

سید بن طاووس(ره) در کتاب اقبال الاعمال
درباره این دعا چنین می نویسد:«ایوب بن یقطین به خدمت امام رضا(ع) نامه ای
نوشت و در آن از او خواست که بر این دعا صحه بگذارد. حضرت  در پاسخ او
مرقوم فرمود:«بله، این دعا، دعای حضرت امام باقر علیه-السلام در سحرهای ماه رمضان است.»

دعایی که بر سر آن دعوا می شود

حضرت
امام رضا علیه السلام سپس روایتی از امام باقر می فرمایند که مضمون آن
تکان دهنده است و بلکه این روایت بتواند ما را از غفلتی که نسبت به این
دعا روا داشته ایم بیدار کند. سید بن طاووس به نقل از امام رضا علیه
السلام این چنین ادامه می دهد:

 «پدرم به نقل از امام باقر علیه السلام فرمود: اگر
مردم می دانستند که این درخواست ها چه قدر نزد خدا عظمت و ارزش دارد و زود
مستجاب می شود، برای به دست آوردن آن، حتی با شمشیر، با هم می جنگیدند و
خداوند هر کس را بخواهد به رحمت خود اختصاص می دهد. نیز امام باقر علیه السلام فرمودند: اگر
سوگند یاد می کردم، راست و درست بود که اسم اعظم خداوند در این دعا وجود
دارد. پس هرگاه این دعا را خواندید، در دعا و درخواست بکوشید، که این دعا
از دانش نهان است و آن را جز از اهل آن کتمان کنید و منافقان و تکذیب
کنندگان و منکران اهل این دعا نیستند.»(2)

جالب اینکه این
دعا با این همه تاکید و معنا و عظمت، یکی دو صفحه بیشتر نیست و خواندن آن
بیشتر از 5 دقیقه از وقت گرانبهای! ما را نمی گیرد. علامه حسن زاده آملی
می‌نویسد: وقتی به حضور شریف علامه طباطبایی، تشرف حاصل کرده بودم و عرض
حاجت نمودم، فرمود:

«آقا، دعای سحر حضرت
امام باقر علیه السلام را فراموش نکن که در آن جمال و جلال و عظمت و نور و
رحمت و علم و شرف است و حرفی از حور و غلمان نیست اگر بهشت شیرین است،
بهشت آفرین شیرین‌تر است.»(3)

دعای سحر شرح هم دارد؟

حضرت
امام خمینی(ره) در کتابی با عنوان «شرح دعای سحر» به این دعا پرداخته اند.
در شرح این دعا آمده است :«باید دانست که سؤال به این گونه از اسماء و
صفات ربوبى ممکن نیست مگر هنگامى که بنده دعا کننده مورد تجلّى حق تعالى
واقع شود و پس از آنکه بعضى از تجلیات از براى او شد، خداى را به آن تجلى
مى‏خواند و از او مى‏خواهد که نقصان او را جبران کند و او را متحقق به آن
گرداند، و این معنى جز براى انبیاء و اولیاء علیهم السّلام دست ندهد و
براى ما مهجوران و ناقصان وظیفه آن است که زبان خود را به منزله زبان ولىّ
کامل قرار داده و از زبان آن ولى کامل دعا کنیم و گر نه مضامین پاره‏اى از
دعاها براى ما بیخبران قابل تفوّه نیست و بجز تجرّى و کذب محض چیز دیگرى
نیست، مانند فقرات همین دعا و بعضى از جملات دعاى کمیل، که باید کسى که آن
را مى‏خواند از زبان امیر المؤمنین علیه السّلام بخواند.»(4)

فیلسوف
معاصر مرحوم جلال‎الدین آشتیانی در مقدمه‏اش بر کتاب مصباح‏الولایه در
مورد کتاب‏های عرفانی امام با نام ‏بردن از سرّالصلوه، شرح دعای سحر و
مصباح الهدایه به این نکته اشاره می‏کند که امام این آثار را به زبانی
تألیف نموده‏اند که به تعبیر ایشان جز خامه کمل از ارباب عرفان هیچ قلمی
را توانایی آن نیست که این چنین آثاری که حق مطلب را ادا نماید به وجود
آورد.

باز هم آیا بهانه ای برای نخواندن این دعای شریف باقی مانده است؟ به چه قیمت سحرگاهان شریف رمضان را از دست می دهیم؟

 نوشته محمدعلی روزبهانی

از تبیان