امام
عسکری علیه‌السلام با وجود همه این فشارها و نظارت‌ها و مراقبت‌های
بی‌وقفه حکومت عباسى، یک سلسله فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی و علمی در جهت
حفظ اسلام و مبارزه با افکار ضداسلامی انجام می‌داد که می‌توان آنها را
بدین‌گونه خلاصه کرد:

از
آنجا که غائب شدن امام و رهبر، یک حادثه غیرطبیعی و نامأنوس است و باور
کردن آن و نیز تحمل مشکلات ناشی از آن برای نوع مردم دشوار است، پیامبر
اسلام و امامان پیشین، به‌تدریج مردم را با این موضوع آشنا می‌ساختند و
افکار را برای پذیرش آن آماده می‌کردند.

این تلاش در عصر امام هادی
و امام عسکری- علیهما‌السلام- که زمان غیبت نزدیک می‌شد، به صورت
محسوس‌تری به چشم می‌خورد؛ چنان‌که در زندگی امام هادی -علیه‌السلام-، آن
حضرت اقدامات خود را نوعاً توسط نمایندگان انجام می‌دادند و کمتر شخصاً با
افراد تماس می‌گرفتند.

این معنا در زندگی امام حسن عسکری
علیه‌السلام جلوه بیشتری یافت؛ زیرا امام از یک‌سو، با وجود تأکید بر تولد
حضرت مهدی -عجل‌الله‌فرجه-،‌او را تنها به شیعیان خاص و بسیار نزدیک نشان
می‌داد و از سوی دیگر تماس مستقیم با خود آن حضرت روز‌به‌روز محدودتر و
کمتر می‌شد، تا آنجایی که حتی سخنان خود را با اصحاب از پشت پرده بیان
می‌کردند و حتی در خود شهر سامرا نیز به مراجعات و مسائل شیعیان از طریق
نامه یا توسط نمایندگان خویش پاسخ می‌دادند و بدین‌ترتیب آنان را برای
تحمل اوضاع و شرایط و تکالیف عصر غیبت و ارتباط غیرمستقیم با امام آماده
می‌ساختند. این همان روشی است که بعدها امام دوازدهم در زمان غیبت صغری در
پیش گرفتند و شیعیان را به‌تدریج برای دوران غیبت کبری آماده ساختند.